BAB 8
PENGURUSAN BILIK DARJAH
Pengenalan
Pengurusan bilik darjah
bagi seseorang guru sememangnya teramat penting selain mengajar dan mendidik
murid. Jika seseorang guru berjaya mengurus bilik darjah dengan sempurna, maka
proses pengajaran dan pembelajaran (PdP) boleh ditafsirkan sebagai berjaya. Namun
jika seseorang guru gagal mengawal dan mengurus bilik darjah dengan berkesan,
berkemungkinan besar, impak negatif akan wujud yang mencacatkan proses
pengajaran dan pembelajaran. Maka objektif atau hasil pembelajaran gagal
dicapai secara berkesan.
Pengurusan bilik darjah
bagi seseorang guru sememangnya teramat penting selain mengajar dan mendidik
murid. Jika seseorang guru berjaya mengurus bilik darjah dengan sempurna, maka
proses pengajaran dan pembelajaran (PdP) boleh ditafsirkan sebagai berjaya. Namun
jika seseorang guru gagal mengawal dan mengurus bilik darjah dengan berkesan,
berkemungkinan besar, impak negatif akan wujud yang mencacatkan proses
pengajaran dan pembelajaran. Maka objektif atau hasil pembelajaran gagal
dicapai secara berkesan.
Pengurusan bermaksud
satu proses mendapatkan penyertaan, kerjasama daripada murid untuk mencapai
objektif-objektif pengajaran dan pembelajaran. Pengurusan juga termasuk proses
merancang, mengelola, memimpin, mengarah dan mengawal.
Bilik darjah sebagai
tempat berlakunya proses pengajaran dan pembelajaran merupakan tempat yang
terpenting di sekolah. Bilik darjah juga merupakan medan perjuangan utama dalam
kerjaya seorang guru. Pengurusan bilik darjah dinamik ke arah pembinaan modal insan
yang menjurus kepada pembinaan jasmani, emosi, rohani dan intelek (JERI)
memerlukan pelbagai pengetahuan, kemahiran, prosedur, teknik dan strategi.
i. Membentuk suasana
pembelajaran yang positif dan berkesan.
ii. Menggalakkan tingkah
laku murid yang sesuai dan berkendiri positif.
iii. Mengurangkan masalah
disiplin.
iv. Pengurusan rutin bilik
darjah yang berkesan.
v. Murid dapat belajar
untuk mengawal dan menguruskan diri sendiri.
vi. Menjalinkan hubungan
interpersonal antara guru dan murid.
vii. Menggunakan masa yang
diperuntukkan untuk pembelajaran yang optimum
Isi Penting
Dalam konteks pengurusan
bilik darjah, terdapat pelbagai faktor yang dapat mempengaruhi keberkesanan
pengajaran dan pembelajaran. Faktor-faktor ini memainkan peranan dominan dalam
menentukan hala tuju dan objektif sesuatu pengajaran dan pembelajaran sama ada
berjaya atau sebaliknya. Antara faktor-faktor yang mempengaruhi keberkesanan
pengajaran dan pembelajaran ialah:
i. Perancangan yang rapi.
ii. Pengelolaan yang
berkesan.
iii. Mengawal sesi pengajaran
dan pembelajaran.
iv. Menjalin hubungan
positif antara guru dan murid
v. Membuat refleksi dan
impak.
Selain itu,
faktor-faktor yang boleh mempengaruhi corak dan suasana interaksi di dalam
bilik darjah pada lazimnya boleh diklasifikasikan kepada tiga kategori iaitu
faktor fizikal, faktor kemanusiaan yang boleh di lihat dari segi faktor sosial
dan emosi, dan faktor teknikal. Faktor fizikal merangkumi segala bentuk
kemudahan dan peralatan yang terdapat di sekolah.
Bilik darjah yang
kondusif mestilah mempunyai peralatan asas atau keperluan kritikal iaitu papan
hitam, papan kenyataan, dan ruang yang selesa, meja dan kerusi untuk guru dan
murid, almari yang dihiasi dengan penyediaan bahan-bahan bacaan, dan bahan
bantuan mengajar serta peralatan sokongan serta dihiasi dengan keceriaan dan
kebersihan. Susunan meja dan kerusi dalam bilik darjah sebaik-baiknya memberi
kemudahan kepada murid mengadakan aktiviti pembelajaran yang berpusatkan murid
dan aktiviti berkumpulan. Murid mudah berinteraksi sesama mereka dan mudah
berintraksi dengan guru.
Bilik darjah yang
efisien mestilah berukuran 7 meter x 9 meter dan boleh memuatkan 40 orang
murid. Cahaya yang mencukupi dan pintu dan tingkap yang terbuka yang
membolehkan pengedaran udara yang secukupnya.
Papan kenyataan yang
dilengkapi dengan jadual waktu, jadual bertugas, carta organisasi, pelan keselamatan,
sudut mata pelajaran, sudut bacaan atau rujukan, kata-kata motivasi, termasuk
kemudahan penggunaan laman sesawang, komputer dan LCD sehingga melahirkan
pembudayaan bilik darjah yang kondusif.
Hasilnya terjelma
suasana yang harmonis, ceria, dan semangat kepada murid-murid dan guru untuk
berada lebih lama kerana terasa seolah-olah berada dalam sebuah rumah sendiri,
wujudnya perasaan saling berkerjasama dan kekitaan serta semangat berdikari,
iaitu bersama berusaha memajukan diri dan kumpulan secara kolektif.
Faktor sosial pula
merujuk kepada perhubungan dan corak interaksi antara murid dengan murid,
khasnya di dalam bilik darjah. Murid-murid di dalam sesebuah bilik darjah
biasanya terdiri daripada latar belakang dan sifat yang berbeza-beza.
Terdapat juga murid yang
mempunyai sifat pendiam atau pemalu, tidak suka bergaul dengan dengan murid
yang lain. Oleh itu, guru perlulah bijak merangsang dan menggalakkan
perkembangan sosial muridnya dengan menunjukkan sikap yang adil semasa
melaksanakan peraturan kelas (Mok Soon Sang, 2008).
Dalam pendekatan
memusatkan bahan, interaksi akan berlaku antara guru dan murid yang dikenali
sebagai komunikasi sehala, interaksi guru dengan murid yang dikenali sebagai
komunikasi dua hala, serta interaksi guru dengan murid, murid dengan guru, dan
murid dengan murid, yang dikenali sebagai komunikasi pelbagai hala.
Selain itu, faktor
sosial juga dapat dilihat melalui prosedur semasa menjalankan aktiviti dalam
bilik darjah di mana guru perlu menetapkan perkara atau rutin pergerakan yang
murid boleh atau tidak boleh lakukan dengan sistematik, seperti:
i. Cara murid memasuki
kelas dan keluar kelas contohnya keluar ke tandas.
ii. Cara murid bergerak
untuk melakukan tugasan dalam aktiviti berkumpulan contohnya mesti berada dalam
kumpulan masing-masing dan tidak merayau-rayau di dalam kelas.
iii. Cara murid untuk
mendapatkan bahan-bahan pembelajaran contohnya mendapatkan pensel warna dan
lembaran kertas kerja daripada guru.
Faktor emosi pula
merujuk kepada perasaan murid terhadap guru mereka. Suasana emosi ini akan
menimbulkan jenis-jenis tingkah laku murid yang ditentukan oleh sifat guru dan
gaya mengajarnya. Mengikut kajian, suasana emosi bilik darjah yang kondusif
biasanya ditimbulkan oleh guru yang mempunyai sifat-sifat seperti penyayang, bertimbang
rasa, peramah dan kecindan, serta menjalankan tugas dengan bertanggungjawab dan
adil, mengamalkan sikap demokrasi dan tidak memilih kasih (Mok Soon Sang,
2008).
Faktor emosi juga dapat
dilihat melalui kepimpinan guru dalam proses pengajaran dan pembelajaran.
Antara jenis kepimpinan guru ialah:
i. Gaya Kepimpinan
Autokratik iaitu mengawal murid melalui ganjaran dan hukuman sehingga
mengwujudkan suasana yang tertekan dan tidak menarik serta tidak kondusif.
ii. Gaya Kepimpinan
Demokratik iaitu berkongsi tanggungjawab dengan murid dengan memberikan galakan
bukannya dengan desakan bagi menghasilkan aktiviti pengajaran dan pembelajaran
yang lebih menarik dan menyeronokkan.
iii. Gaya kepimpinan
Laissez-Faire iaitu kebebasan sepenuhnya dalam apa jua aktiviti pembelajaran
sehingga menjadikan bilik darjah tidak terurus, kucar kucir, dan perhubungan
antara guru dan murid menjadi tidak akrab dan tidak mesra. Selain itu, guru
juga perlu peka dengan tugasan yang diberikan kepada murid berorientasikan
kepada peningkatan interaksi dan pertumbuhan kognitif dalam kalangan
murid-murid (Dr. Ragbir Kaur, 2008).
Faktor terakhir ialah
faktor teknikal yang merujuk teknik-teknik yang digunakan oleh guru untuk
merangsang semangat dan kesediaan belajar. Faktor ini merangkumi aspek
kemahiran guru, kecekapan penggunaan alat bantu mengajar mengikut peruntukan
masa serta aktiviti-aktiviti yang boleh merangsang aktiviti pembelajaran
seperti pertandingan perbahasan, deklamasi sajak, kuiz, permainan, drama dan
sebagainya. Aktiviti-aktiviti ini dapat merangsang semangat belajar murid agar
mereka berusaha dengan lebih giat lagi.
Di samping itu,
persediaan guru merangkumi pelbagai alatan dan bahan untuk kegunaan guru dan
murid merupakan sebahagian daripada pengurusan bilik darjah yang dinamik. Ada
kalanya, murid-murid tidak memberi perhatian atau berkelakuan di luar daripada
nilai-nilai murni yang hendak digarap boleh dilihat berpunca daripada tidak
terdapat kesinambungan dalam pelajaran disebabkan persediaan guru dari aspek
bahan, peralatan, pengetahuan dan kemahiran yang kurang mantap.
Bagaimanapun, kehebatan
pengajaran guru bergantung kepada kejelasan suara, gaya pengajaran yang
menarik, fleksibiliti iaitu tidak membosankan, inovasi, kreatif, pendekatan
yang sentiasa digunakan untuk membaiki kelemahan murid, penglibatan murid dalam
aktiviti kelas dan pengurusan masa yang berkesan serta adanya unsur lucu atau
kecindan.
Faktor-faktor lain dan
cara-cara pengurusan bilik darjah yang boleh mempengaruhi pengajaran dan
pembelajaran ialah:
i. Keadaan fizikal dan saiz
bilik darjah – Bilik darjah harus selesa serta dilengkapi dengan peredaran
udara yang baik dan pancaran cahaya yang mencukupi. Jika tidak, murid-murid
merasa mengantuk dan situasi ini mengakibatkan mereka kurang memberi perhatian
semasa aktiviti pembelajaran. Saiz bilik darjah harus menampung antara 25
hingga 30 murid untuk mewujudkan keadaan pembelajaran yang selesa.
ii. Kedudukan murid – Pola
kedudukan murid akan menentukan interaksi yang berlaku antara seorang murid
dengan rakan-rakan sebaya dan guru. Guru-guru mesti memastikan bahawa kawasan
kerja yang mencukupi disediakan bagi murid untuk menjalankan tugas semasa
mengadakan aktiviti-aktiviti pembacaan, penggunaan komputer atau dalam
penggunaan alat-alat pengajaran.
iii. Perhiasan bilik darjah –
Setiap bilik darjah mesti dilengkapi sekurang-kurangnya dengan tingkap dan
kipas dinding untuk mewujudkan keadaan persekitaran yang selesa dan kondusif.
Guru-guru juga perlu merancang perhiasan bilik darjah pada setiap sesi awal
persekolahan supaya perhiasan lama di dalam bilik darjah dapat dihiaskan
semula.
iv. Peraturan dan panduan
kelas – Panduan dan peraturan bilik darjah yang digunakan dapat membantu guru
mengawal dan mengurus bilik darjah. Peraturan-peraturan ini harus berfokus
kepada aspek-aspek menumpukan perhatian, menunjukkan rasa hormat terhadap orang
lain, mengurangkan kebisingan dan penyelesaian semua kerja rumah dan tugasan
sekolah.
Bagi seseorang guru,
kepekaan berkaitan rutin bilik darjah juga perlu diberi perhatian yang
sewajarnya. Ini kerana rutin bilik darjah ialah intipati asas dalam konteks
pengurusan bilik darjah. Rutin bilik darjah yang sistematik dapat mengelakkan
sebarang gangguan di dalam bilik darjah seperti berikut:
i. Meringankan suasana
tegang dan menyediakan murid-murid persekitaran untuk menduga apa yang berlaku
dan kelakuan yang diterima.
ii. Membenarkan murid-murid
untuk menyediakan tugasan harian mereka.
iii. Menyempurnakan tugasan
dengan lancar dengan peluang-peluang gangguan yang kurang.
iv. Melaksanakan tugas-tugas
yang diagihkan kepada mereka dengan bertanggungjawab.
v. Meninggikan lagi sikap
positif dan kemahiran sosial murid-murid melalui interaksi sosial dan kerja
kumpulan murid-murid dan,
vi. Memberi kesan kepada
guru-guru untuk berfokus pada arahan dan pencapaian matlamat pembelajaran.
Rumusan
Sesungguhnya kejayaan
seseorang guru sebagai pengurus di bilik darjah tidak semata-mata dinilai
daripada aspek kemahiran dan teknik pengajaran dan pembelajaran semata-mata,
malah kualiti peribadi dan sahsiah diri juga menjadi tarikan kepada murid.
Untuk menjadi guru yang
berdedikasi dan disukai murid, guru mestilah bijak memainkan peranannya sebagai
pengurus dalam bilik darjah dengan mewujudkan bilik darjah yang kondusif demi
meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran sehingga ke
peringkat optimum.
Sesungguhnya, pengurusan
bilik darjah yang berkesan dan sistematik oleh seseorang guru dilihat menjadi
kayu pengukur kepada keberkesanan pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas.
Pembelajaran Abad-21 kini, guru dilihat bertindak sebagai fasilitator, pembimbing
dan kaunselor yang sentiasa komited dengan kerjayanya yang serba mencabar ini.
No comments:
Post a Comment